Hypocrisie........meer dan "schone schijn"

Hypocrisie

Hypocrisie is het voorwenden van geloof, gevoelens, moraal of deugden zonder daar volledig achter te staan of de daaraan verbonden normen en waarden zelf in praktijk te brengen, in het bijzonder bij het bekritiseren van anderen. De term wordt vaak gebezigd in tegenstelling tot oprecht (zie integriteit). Een synoniem voor hypocrisie is huichelarij.

Het woord komt uit het Grieks ὑπόκρισις "hypokrisis", dat in zijn meest oorspronkelijke gebruik “acteerkunst” betekende. Soms wordt verondersteld dat het woord werd afgeleid van de samenstelling: ὑπό "hypo-" (=onder-) + κρίνειν "krinein" (=oordelen, onderscheiden, waaruit ook κριτής, "krités": zie hiervoor Kritiek).

Hypocrisie is een gedragsvorm die erop gericht is beter voor de dag te treden dan strikt genomen verdedigbaar is, zowel gezien vanuit oprechtheid als vanuit noodzaak door omstandigheden. In groter verband wordt hypocrisie ook toegepast als politieke strategie voor het bereiken van al of niet verborgen doeleinden. De onwaarachtigheid van de gedragslijn wordt maatschappelijk, ook internationaal gezien, weinig gewaardeerd, maar er zijn subtiele culturele verschillen. Wat voor de één verdedigbaar en onder omstandigheden aanvaardbaar is (zie bijvoorbeeld takiyya), kan voor de ander een doodszonde betekenen en bestraffing of maatschappelijke uitsluiting opleveren, zonder kans op parool (bijvoorbeeld in navolging van bepaalde politiek-religeuze passages in het Evangelie naar Matteüs, zie ook antisemitisme). Los van de precieze context waarin het woord gebruikt wordt geeft het populaire associaties met vals, schone schijn, heilig boontje, farizeeër, iemand met twee gezichten, januskop, schijnheilige, smoelentrekker.

Vaak, maar niet altijd, leidt hypocrisie tot het onrechtvaardig behandelen van anderen. Hierin schuilt het gevaar van een oneigenlijke begripsoprekking, zodat met twee maten meten daar soms foutief ook onder begrepen wordt. Echter, zulke dubbele moraal impliceert geen directe twijfels over de oprechtheid van het eigen gedrag, alleen over de oprechte behandeling van anderen en valt dus niet strikt onder hypocrisie.